Tongkonan

Tongkonan

Enorme zadeldaken, prachtige geometrische houtbewerking en indrukwekkende buffelhorens aan de voorgevel; het zijn de eerste zaken die opvallen aan de tongkonan, een traditionele woning in het Toraja-gebied op Zuid-Sulawesi (het vroegere Celebes). 

Tongkonans in een trditioneel dorp

Het is één van de opvallendste traditionele huizen in de gehele Indonesische archipel. Het dak wordt gemaakt van bamboe. Een van de verhalen vertelt dat het dak er zo uit ziet, omdat de voorouders van de Toraja over zee uit een gebied ten zuiden van of uit Zuid-China zelf  zijn gekomen. Als je het huis omdraait, ontstaat er  een boot. Het soort schip waarmee de voorouders van de huidige Torajas naar Indonesië zijn gevaren.

verbouwing

Vroeger waren deze huizen alleen voor de adel. Je moest van stand zijn om te mogen laten zien dat je een adellijke familie was. Hoe groter het huis, hoe machtiger. En omdat Toraja geloven in magie en  de stille kracht, zijn de grootste huizen ook het sterkst. Een huis mag nooit worden verplaatst. Wel mag het verbouwd worden. Des te vaker, des te beter, want daaruit blijkt dat de familie geld heeft. Tegenwoordig bouwen ook niet adellijke families tongkonans, om te laten zien dat er wel degelijk geld is voor de bouw van zo’n woning.

Een tongkonan moet  altijd op zijn vaste ‘geboortegrond’ blijven, want het heeft op die plek leven geschonken aan vele familieleden. En bij nieuw leven wordt de placenta van het nieuw geboren kind begraven in de luwte van de tongkonan. Op die manier blijft een familielid voor altijd verbonden met het huis.

‘Tongkon’ betekent zitten in de lokale taal. Het zitten moet ruim worden gezien en het betekent eigenlijk  een plaats waar familie samenkomt. Dit gebeurt nog steeds bij belangrijke gebeurtenissen, zoals huwelijken, belangrijke besprekingen of een begrafenisceremonie. Deze laatste is de belangrijkste ceremonie voor de Torajas, het kunnen begraven van je voorouder! Een gestorven persoon kan voor meerdere maanden, soms wel een jaar, gemummificeerd in huis worden bewaard.

begrafenisceremonie

Hoeveel belangrijke begrafenisceremonies er zijn geweest bij een tongkonan kun je zien aan het aantal buffelhoorns die zijn vastgemaakt aan de voorgevel. Alleen bij de hoogste vorm van een ceremonie, die van de adellijke families, mogen er een houten

buffelkop en buffelhoorns aan de gevel worden vastgemaakt.

Op de huizen staan verder nog andere dieren afgebeeld.De haan is het dier dat de zonsopgang meldt met zijn gekraai, het belangrijkste moment van de dag. Buffelkoppen staan voor het verkrijgen van zoveel mogelijk rijkdom in de vorm van buffels. Verder zijn er kikkers, bootsmannen en krabbetjes te ontdekken. Die verwijzen naar de periode op het water.

Hoe fraai de woningen ook zijn, wonen in een tongkonan is tegenwoordig niet populair meer.  De ruimte binnen bestaat meestal uit twee kleine slaapkamers en één kleine centrale kamer. Om binnen te geraken  moet je altijd een behoorlijk steile trap op en af om bijvoorbeeld een grote- of kleine boodschap te doen. Zeker voor ouderen die moeilijk te been zijn is dit een probleem. Tegenwoordig zijn sommige Torajas zo creatief door naast de oude tongkonan een modern huis aan de oude woning vast te bouwen of er naast te zetten. Zo blijft de traditie en alle mystieke kracht die de tongkonan omringen in stand. 

Een van de bekendste plekken om vier prachtige tongkonans te bewonderen is het dorp K’ete Kesu, vlak bij het stadje Rantepao. Deze vier huizen zijn Unesco Werelderfgoed.

Nettert Smit/januari 2015

www.indotracks.nl