De hotels Homann en Preanger; nostalgie aan de Grote Postweg te Bandung

Het verhaal begint met Gouverneur-Generaal Daendels, die in 1810 bij een overgang over de Cikapundung-rivier een stok in de grond steekt en opdracht geeft hier een nederzetting te stichten. Dat Bandung zal uitgroeien tot de huidige miljoenenstad kon hij toen absoluut niet bevroeden. Hetzelfde geldt voor meneer Loheyde, voormalig soldaat onder Daendels, en mevrouw Jacoba van Hoogezand, weduwe van kapitein der infanterie Van Gent en later hertrouwd met meneer Homann. Beiden richten in de 19de eeuw een eenvoudig logement op aan de Grote Postweg. En beiden hadden waarschijnlijk nooit gedacht dat hun onderkomens zouden uitgroeien tot monumentale hotels, die tegenwoordig een landmark van Bandung zijn.

Romantische weergave van de Grote Postweg, olieverfschilderij 19de eeuw

De Grote Postweg was een initiatief van Daendels. Een weg van West- naar Oost-Java, waarover gouvernementsdienaren en legers zich snel konden verplaatsen. Bandung is in eerste instantie slechts een stopplaats aan deze weg. Kort daarna komen de koffiebonen. Het gouvernement plant koffiestruiken in de bergen rond Bandung, de bonen worden verzameld in een depot in de stad en vervolgens via de Grote Postweg naar de kust afgevoerd. Gouvernementsdienaren op doorreis moeten ergens overnachten, daarom begint meneer Loheyde rond 1825 een eenvoudige pesanggrahan, een herberg eigenlijk, op een perceel aan deze weg.

Nadat Bandung tot residentiehoofdstad is uitgeroepen, bouwt Loheyde rond 1864 het iets degelijkere Hotel Thiem, direct aan de voorzijde van de oude herberg. Een van de eerste gasten is de resident van Bandung, die van Cianjur naar Bandung is verhuisd en hier tijdelijk woont totdat in 1867 de residentswoning (het huidige Gedung Pakuan) klaar is. Op het terrein wordt ook Toko Thiem geopend, een winkel waar blanken hun dagelijkse benodigdheden kunnen kopen.

Hotel Homann, ca. 1900

Na 1870 wordt de Nederlandse-Indische economie geopend voor privé-kapitaal en in de bergen rond Bandung beginnen particulieren grootschalige theeplantages. Deze planters komen in de weekenden naar Bandung, overnachten in Hotel Thiem, kopen hun profiand in Toko Thiem en zoeken vertier in de lokale sociëteit. 1884 is het jaar dat de treinverbinding met Batavia tot stand komt en 10 jaar later is deze doorgetrokken naar Yogyakarta en Surabaya. Bandung vormt hiermee het centrum van nieuwe economische activiteit.

Ook mevrouw Homann ziet nu mogelijkheden. Zij is in 1838 geboren te Batavia, trouwt op 18-jarige leeftijd, maar is in 1871 weduwe met 2 jonge kinderen. Om de eindjes aan elkaar te knopen opent ze in Bandung een kosthuis. Na haar huwelijk met de gefortuneerde heer Homann begint ze hotel Post Road, later hotel Homann genaamd, op een kavel schuin tegenover hotel Thiem. De vroegste bebouwing is eenvoudig, maar met de economische wind mee verschijnt er in 1883 een hotel in monumentale, neo-stijl. Terwijl hotel Thiem favoriet blijft bij het ruige planters-volk, is hotel Homann vooral in trek bij treinreizigers op doorreis.

Hotel Preanger, ca. 1900

Hotel Thiem wordt in 1897 verkocht aan meneer Van Deeterkom en deze verandert de naam in hotel Preanger, naar de streek waarin Bandung ligt, en ook naar de Preanger-planters, die nog steeds vaste klant zijn. Het moeten mooie tijden zijn geweest. Het hoofdgebouw van hotel Preanger is opgetrokken in klassiek-indische stijl, op het terrein staan drie grote bomen waarin overdag kalong (vliegende honden) hangen en een tamme makaakaap rondklimt, genaamd Si Untung. In hotel Homann waakt de eigenaresse als zorgzame moeder over haar gasten, bijgestaan door onder andere Lodewijk, de pratende beo. Er zijn balzalen waar niet alleen feesten worden gegeven, maar ook muziekrecitals, toneelvoorstellingen, lezingen en conferenties worden gehouden. In de loop der jaren krijgen beide hotels hun portie beroemdheden over de vloer, van blauw bloed tot Hollywood-sterren.

Hoofdgebouw uit 1929, Preanger

Maar tijden veranderen. Mevrouw Homann sterft in 1917 op de boot naar Nederland. Beide hotels zijn toe aan een grondige opknapbeurt. Als eerste hotel Preanger: in 1919 bouwt architect Wolff Schoemaker een nieuwe vleugel aan de achterzijde (die nu nog bestaat) en in 1929 volgt het grote werk. Aan de Grote Postweg ontwerpt hij een nieuw hoofdgebouw in strakke stijl met art-decomotieven. Tot 1939 is hotel Preanger hiermee het modernste hotel van de stad. Bij het tekenwerk krijgt Wolff Schoemaker hulp van een Indonesische bouwkundige die juist is afgestudeerd aan de Technische Hogeschool van Bandung, genaamd Sukarno. Inderdaad, de latere president.

Hoofdgebouw uit 1939, Savoy Homann

Hotel Homann kan natuurlijk niet achterblijven. Het wordt in 1929 heringericht in luxe art-decostijl en krijgt een nieuwe, moderne naam: hotel Savoy. Maar dat blijkt niet voldoende. Nadat de bekende hotelier F. van Es (van hotel Des Indes in Batavia) het beheer overneemt, wordt besloten tot een algehele verbouwing. Tussen 1937 en 1939 verschijnt het huidige hotel Savoy Homann, ontworpen door de bekende architect A. Aalbers. De horizontale lijnen, uitwaaierende balkons, ranke toren en (oorspronkelijk) open lobby zijn karakteristiek voor een Aalbers-ontwerp. De inrichting is luxe art-deco, en het hotel opent dan ook met de slogan ‘the modernest hotel in Netherlands Indies’.

Na de oorlogsjaren spelen de hotels nog een hoofdrol tijdens de Azië-Afrika conferentie van 1955. Derdewereld-leiders als Sukarno, Nehru, Nasser, Zhou En Lai en Sihanouk verblijven hier met hun entourage. Daarna breken moeilijke tijden aan: nationalisaties, illegale bewoning en algeheel verval. Eind jaren tachtig keert het tij. De hotels worden onder normaal management geplaatst en grootschalige renovaties doen veel van de oude architectuur herleven. Nieuwbouw is echter noodzakelijk. Savoy Homann krijgt een nieuwe vleugel achter het hoofdgebouw, Preanger bouwt een nieuwe lobby met hoogbouw tussen de bestaande delen. De historische vleugels worden gerenoveerd en gemoderniseerd.

De Grote Postweg en hotel Savoy Homann, Azie-Afrika Conferentie 1955

Tegenwoordig is het een waar genoegen om in de hotels Savoy Homann en Preanger te verblijven: oude foto’s van Bandung aan de muren, een luxe tempo doeloe sfeer, en in hotel Preanger is zelfs een klein museum. De entrée van Savoy Homann voelt misschien nog het meest authentiek. In beide hotels kun je kiezen om in de oude vleugel te verblijven: kamers als balzalen, een licht-gedateerde inrichting en een balkon met uitzicht op de voormalige Grote Postweg.

Wil je ook in hotel Savoy Homann of hotel Preanger verblijven? Indotracks kan een verblijf boeken en alle activiteiten daar omheen voor je organiseren.

Emile Leushuis / maart 2015

www.indotracks.nl