Boekrecensie: De beste plek ter wereld; leven in de sloppen van Jakarta

De beste plek ter wereld; leven in de sloppen van Jakarta; Roanne van Voorst, 2016

Zien en ervaren hoe de lokale bevolking in een andere cultuur 'echt' woont en leeft. Vaak is dat een drijfveer voor backpackers, maar de zin zou ook uit een brochure van een avontuurlijke reisorganisatie kunnen komen. Als een antropoloog dit doet, dan heet het participerende observatie.  Antropoloog Roanne van Voorst ging naar Jakarta om onderzoek te doen naar de wijze waarop de bewoners van de stad omgaan met jaarlijks overstromingen. "Om die eeuwige strijd tegen overstromingen te zien, te ervaren", zo schrijft ze. Ze komt bij toeval terecht in één van de armste sloppenwijken van de stad, in een illegale kampong op een rivieroever, die ze de fictieve naam Bantaran Kali geeft. Wat volgt zijn haar ervaringen van een jaar wonen in een huisje van hout en asbest, tussen de kleurrijke bewoners van de kampong. Een prachtig boek. Zelden heb ik op zo'n toegankelijke wijze inzicht gekregen in de Indonesische cultuur en de dagelijkse realiteit van bewoners in een sloppenwijk.

De romantiek van 'wonen tussen de mensen' verdwijnt al snel in het boek. De auteur interviewt dagelijks de bewoners van de kampong, om hun drijfveren, afwegingen en beslissingen in kaart te brengen. Wat meteen opvalt is dat onze westerse, rationale afwegingen vaak volslagen idioot zijn voor de kampongbewoners. Ik moet dan meteen denken aan sommige westerse toeristen, die rondreizend door Indonesië vanachter een busraam opmerken hoe het allemaal efficiënter kan in dit land.

Als wetenschapper probeert Roanne een neutrale positie in te nemen, om distorsie in gedrag en antwoorden van de kampongbewoners te voorkomen. In het boek geeft ze ook zelden een waardeoordeel over haar mede-kampongbewoners. De vrouw van wie ze een kamer huurt blijkt bij te klussen als prostituee, en de jongen die haar meenam naar de kampong is een kleinschalige afperser. Het wordt bijna als voetnoten vermeld.

En dit is ook meteen het zwakke punt van het boek. Het verhaal hinkt soms op twee gedachten; aan de ene kant gaat het over de persoonlijke ervaring van Roanne in de sloppenwijk, aan de andere kant wil de auteur het verhaal van haar medebewoners vertellen. Van beide invalshoeken krijg je als lezer soms te weinig informatie. De auteur wil zichzelf niet centraal in het verhaal plaatsen, maar door niet aanwezig te zijn en niet te oordelen ontbreekt de spanning van een verhaallijn. Aan het einde van het boek wordt de kampong door de gemeente geruimd. De auteur neemt dan wel (voorzichtig) stelling, namelijk tegen het gemeentebeleid om illegale kampongs af te breken. Voor de interessante discussie die hierover gevoerd kan worden is in het boek helaas geen plaats. De kampong lijkt daardoor soms geïsoleerd van de stad te bestaan.

Maar niettemin geeft 'De beste plek ter wereld' een zeldzame inkijk in het leven aan de onder kant van de maatschappij in de grote stad Jakarta. Ook als voorbereiding op een vakantie naar Indonesië een aanrader.

Het oude Batavia bezoeken en ook de moderne kant van Jakarta zien? Indotracks kan een bezoek aan Jakarta voor je organiseren: www.indotracks.nl of klik hier.

Emile Leushuis

maart 2016